O przyczynach hiperkeratoz

Uporczywe modzele, świdrujące odciski, głębokie rozpadliny, rogowacenie podpaznokciowe czy pokryte hiperkeratozą brodawki, to zmora większości klientów gabinetów podologicznych. Wprawny podolog, bez trudności rozróżni powyższe zmiany i z powodzeniem wprowadzi skuteczną terapię, mając na celu wyeliminowanie lub minimalizację dolegliwości. Nieodzownym elementem powodzenia działań specjalisty jest usunięcie przyczyny zaistniałego problemu.

Celem usystematyzowania informacji dot. powodów powstawania hiperkeratoz konieczna jest znajomość specyfiki skóry stóp:

• Odległe położenie od centrum organizmu – macosze traktowanie, a zatem ubogie zaopatrzenie w tlen i składniki odżywcze transportowane z krwią.
• Niehumanitarne formy obuwia, przyczyniające się do pogłębienia wrodzonych lub nabytych deformacji. Niejednokrotnie same w sobie stanowią bezpośrednią przyczynę zniekształceń.
• Higiena, a raczej jej nadmiar – naruszanie kwasowego pH i pozbawianie skóry naturalnego płaszcza ochronnego za pomocą agresywnych detergentów. Kremowanie przestrzeni międzypalcowych – miejsc kumulujących wilgoć z powodu ubogiej cyrkulacji powietrza, a tym samym podatnych na macerację. Również nadmiar działań pseudo pielęgnacyjnych, tzw. „operacje” w zaciszu wilgotnych łazienek z udziałem skontaminowanych przyrządów.
• Brak higieny – zgoła lepszy aniżeli nadmiar (gwoli porównania), czyli tzw. efekt terapii aromatycznych.
• Warunki zawodowe – praca stojąca, chodząca, siedząca, obuwie robocze stanowiące bezpośrednią przyczynę nadpotliwości, inne czynniki szkodliwe.

Hiperkeratozy (łac. hyperkeratosis)

pod tym pojęciem rozumiemy zjawisko nadmiernego, intensywnego i przyspieszonego namnażania komórek w warstwie podstawnej naskórka, ich rogowacenia i gromadzenia. Wspomniane procesy zachodzą jako reakcja obronna przed działaniem czynników drażniących. Mianem „stresu” inicjującego proces hiperkeratyczny określamy czynniki zewnętrzne pochodzenia: mechanicznego, termicznego i chemicznego.

• Stres mechaniczny – ucisk (np. w związku z deformacją w obrębie stopy), tarcie (np. w trakcie frezowania skóry), skaleczenie (proces gojenia).
• Stres termiczny – bardzo wysoka (tarcie = wzrost temperatury, oparzenie) lub bardzo niska temperatura (odmrożenie).
• Stres chemiczny – kwasy, ługi, inne substancje żrące.

Stres powoduje zwiększenie produkcji komórek w warstwie podstawnej naskórka i równoczesne zagęszczenie korneocytów w warstwie rogowej. W momencie kiedy keratoza nie kompensuje trwającego drażnienia, dochodzi do głębokich zmian w skórze właściwej – przerost brodawek skóry i zagęszczenie włókien kolagenowych. Tego typu procesy, polegające na syntezie kolagenu, są pożądane na twarzy (celem romarszczenia), w przypadku stopy dają odwrotny efekt (nierównomiernie penetrujące w skórę, modzele, wnikające głęboko – poprzerastane papilami i włóknami koleganowymi – odciski, etc.)  ze względu na specyfikę skóry tej części ciała.

Do pozostałych czynników – często powiązanych z powyższymi – sprzyjających tworzeniu się hiperkeratoz zaliczamy:

• 

  Dziedziczenie – wrodzone zniekształcenia stopy lub skłonność do rozwinięcia pewnego zestawu deformacji, gwarantujących nadmierne przeciążenie poszczególnych obszarów stopy. Uwarunkowane genetycznie choroby skóry (genodermatozy), np. rybia łuska, rogowiec dłoni i stóp.

• Choroby przebiegające z zaburzeniami rogowacenia naskórka, tj. łuszczyca, liszaj, egzema.
• Deformacje stóp i palców: koślawość wewnętrzna, zewnętrzna i jej konsekwencje w postaci rozejścia się główek kości śródstopia, palce młotkowate, krogulcze, paluch koślawy i sztywny, palec jeździecki, palec przekręcony.
• Deformacje płytki paznokciowej, powodujące ściskanie łożyska i jego nadmierne rogowacenie. Skierowanie dystalnego paliczka w pozycji retroflexus – podatność na kontr-ucisk ze strony materiału obuwia.
• Częste i głębokie usuwanie naskórka, inicjujące stres mechaniczny. Usuwanie w nieumiejętny sposób z jednoczesnym naruszeniem granicy naskórek – skóra właściwa (każdy szanujący się podolog wykorzystuje skalpel, dłuto celem kontrolowanego, manualnego usuwania nadmiaru hiperkeratoz).
• Niewłaściwe posługiwanie się urządzeniami rotacyjnymi i ściernikiem (frezarka służy tylko wygładzeniu opracowanej uprzednio powierzchni i zamknięciu łuski skóry).
• Nadmierna potliwość – organizm, celem ograniczenia odpływu nadmiaru wody, samoistnie stawia barierę w postaci hiperkeratozy.
• Obecność ciał obcych, np. brodawek wirusowych, które traktowane jako „wróg” oddzielane są pierścieniem hiperkeratozy.
• Suchość i związane z nią łuszczenie się skóry.

Znajomość spektrum przyczyn inicjujących procesy hiperkeratyczne pozwala specjaliście na przeprowadzenie rzetelnego rozpoznania, celem „namierzenia” sprawcy problemu. Różnicowanie występujących na stopach zmian nie jest możliwe bez wnikliwego wywiadu. Lokalizacja czynników prowokujących występowanie problemów dotyczących hiperkeratoz przyczyni się do rzetelnego i całościowego ujęcia tematu oraz przeprowadzenia skutecznej terapii – z pewnością efektywnej.

Autor artykułu:

spec. ds. podologii mgr Piotr Bielawski – z wykształcenia kosmetolog, pedagog i politolog. ​Obecnie kontynuuje naukę w zakresie technik ortopedycznych. ​

Jako stażysta w łódzkim Centrum Podologicznym® zdobywał wiedzę i umiejętności praktyczne u boku dyp. podolog Magdaleny Hafezi-Chojeckiej. Posiada rozległą wiedzę z zakresu wszelkich znanych technik podologicznych i biomechaniki kończyny dolnej. W oparciu o szczytną genezę zawodu podologa i ideę edukacji społeczeństwa, skupia się na szerzeniu problematyki dysfunkcji stóp i podudzi. W listopadzie 2013 r. za osiągnięcia w pracy podologa na rzecz diabetyków, otrzymał srebrną odznakę od Polskiego Stowarzyszenia Diabetyków, tym samym jest jego  Honorowym Członkiem. Nie poprzestaje na laurach, prężnie promuje profilaktykę stóp dzieci i młodzieży. Współpracując społecznie, prowadzi prelekcje dla zainteresowanych słuchaczy z Uniwersytetu Trzeciego Wieku, Stowarzyszeń Amazonek, Diabetyków oraz innych instytucji z województwa podkarpackiego. Z powodzeniem opiekuje się stopami sportowców min. Zespół Delfina i Bartek, Trio ETC. Jako wykładowca, z ogromnym zaangażowaniem przekazuje zdobyte umiejętności, zainteresowanym organizacją kursów i szkoleń z zakresu praktyki podologicznej. Prelegent na kongresach i sympozjach w Polsce i na Ukrainie poświęconych ww. tematyce. Autor artykułów w czasopismach branżowych i lokalnej prasie. Od 2012 r. kontynuuje zdobyte doświadczenie zawodowe we własnej firmie, Filii Centrum Podologiczne ®. Wyłączny dystrybutor zdrowotnego obuwia Arcopedico – specjalistyczne obuwie na terenie Polski i Słowacji oraz producent autorskiej linii kosmetyków podologicznych Podoceutic.