Nadpotliwość

7172

Nadpotliwość – ogólnie

Częstym problemem z jakim zgłaszają się klienci do gabinetu podologicznego jest nadpotliwość (łac. i ang. hiperhidrosis). Jest ona poważnym problemem medycznym, kosmetycznym, a często też psychologicznym ponieważ może wpłynąć na obniżenie jakość życia osób nią dotkniętych. Według różnych doniesień dotyczy od 1-2% populacji[1]. Jest schorzeniem, którego etiologia do dzisiaj nie została dokładnie poznana. Wiadomo jedynie, że je przy jej występowaniu rejestruje się nadmierne wydzielanie ekrynowych gruczołów potowych, których aktywność zależy od włókien cholinergicznych układu wegetatywnego. Prawdopodobnie jest spowodowana obniżonym progiem pobudliwości gruczołów potowych lub nadmierną aktywnością układu współczulnego. Nadpotliwość jest związana z nadczynnością ekranowych gruczołów potowych, które pełnią funkcję termoregulacji. Gruczoły te w liczbie ok. 2 mln są rozproszone w obrębie skóry całego ciała, jednak szczególnie licznie występują na dłoniach i podeszwach. Głównym mediatorem ich czynności jest acetylocholina.

Podział nadpotliwości

Nadpotliwość ze względu na etiologię dzielimy na pierwotną i wtórną. Pod względem lokalizacji dzielimy na miejscową i uogólnioną.

Nadpotliwość pierwotna (hyperhidrosis primaria; PHH) jest chorobą uwarunkowaną genetycznie (autosomalną dominująca), polegającą na nadmiernej stymulacji przez układ współczulny gruczołów potowych. Zwiększone wydzielanie potu dotyczy głównie dłoni, pach, twarzy i stop. [2] Najczęstszym czynnikiem pobudzającym jest stres, choć wydzielanie może pojawiać się także w wyniku bodźców termicznych (gorący dzień) lub zupełnie bez przyczyny problem nadmiernej potliwości najczęściej pojawia się w okresie dzieciństwa (60%) lub dojrzewania (30%). Objawy ulegają redukcji po 25 roku życia.

Nadpotliwość wtórna może towarzyszyć niektórym stanom fizjologicznym, na przykład wysiłkowi fizycznemu, ciąży, a także może stanowić objaw choroby, najczęściej o podłożu endokrynologicznym (nadczynność tarczycy, guzy czynne hormonalne, cukrzyca, hipoglikemia) neurologicznym(stan po urazie mózgu i rdzenia kręgowego, choroba Parkinsona, jamistość rdzenia), chorób infekcyjnych przebiegających z wysoką gorączką, onkologicznym (chłoniami, białaczki), zaburzeniom lękowym, może być skutkiem zatruć (rtęcią, pestycydami), stosowania używek (kofeina, narkotyki, alkohol)lub przyjmowaniem pewnej grupy leków: przeciwbólowe, antybiotyki i leki przeciwwirusowe, nasercowe i przeciwnadciśnieniowe, endokrynologiczne, gastroenterologiczne, neurologiczne i psychiatryczne.[3]

Rozpoznanie nadpotliwości.

Rozpoznanie nadpotliwości najczęściej opiera się na wywiadzie. W tym celu powstała czterostopniowa skala określająca nasilenie dolegliwości związanych z nadmierną potliwością (ang. Hyperhidrosis Disease Severity Scale, HDSS).

Do oceny ilości wydzielanego potu można posłużyć się metodą grawimetryczną, która polega na ważeniu bibułki przed i po 10 minutach od przyłożenia do badanej okolicy. Pomiar odbywa się w określonych warunkach: o tej samej porze dnia, w temperaturze 22-24°C, wilgotności względnej 40-60%.

Rozmiar powierzchni nadmiernego wydzielania potu można wyznaczyć za pomocą testu Minora (przy użyciu skrobi i jodu). Obszar nadpotliwości zabarwia się na brunatno-fioletowy kolor.[4]

Skala określająca nasilenie dolegliwości z nadmierną potliwością (HDSS, Hyperhidrosis Disease Severity Scale).

  1. Pocenie niewidoczne, nie wpływa na codzienną aktywność.
  2. Pocenie w zakresie tolerancji, tylko czasem przeszkadza w codziennej aktywności.
  3. Pocenie na granicy tolerancji, często przeszkadza w codziennej aktywności.
  4. Pocenie nietolerowane, stale przeszkadza w codziennej aktywności.

Leczenie nadpotliwości.

W przypadku nadpotliwości wtórnej podstawowym leczeniem jest leczenie przyczynowe. Leczenie objawowe natomiast obejmuje metody miejscowe i ogólne, inwazyjne i nieinwazyjne. W objawowym leczeniu ogólnym stosuje się głownie leki z grupy cholinoleptyków. Ich mechanizm polega na blokowaniu wiązania acetylocholiny z receptorem muskarynowym, co powoduje zniesienie działania acetylocholiny na gruczoły wewnątrzwydzielnicze i mięśnie gładkie. Leczenie to ma jednak szereg działań niepożądanych takich jak: suchość śluzówek, zaburzenia oddawania moczu, zaburzenia akomodacji, jaskra.

Do metod nieinwazyjnych w leczeniu nadpotliwości miejscowej należą antyperspiranty zawierające chlorek, chlorowodorek lub siarczan glinu, sole cyrkonu, urotropinę oraz zabiegi jonoforezy.

Antyperspiranty maja zastosowanie w leczeniu nadpotliwości pach, dłoni i stóp. Działają przez redukcję wydzielania potu lub wpływają na zmniejszenie populacji bakterii oraz maskowanie przykrego zapachu. Do najbardziej popularnych należą preparaty zawierające chlorek glinu w stężeniu 10-30%. Działanie bakteriostatyczne wykazują preparaty zawierające triklosan, alkohol, glinian cynku, związki srebra.

Inną metodą leczenia jest jonoforeza, czyli wprowadzanie jonów do tkanek za pomocą pola elektrycznego, znajduje zastosowanie w leczeniu nadmiernej potliwości dłoni i stóp. Mechanizm działania metody polega na zaburzeniu gradientu elektrycznego kontrolującego przepływ potu w przewodach wyprowadzających gruczołów potowych. Wykorzystuje się prąd o natężeniu 15-18 mA. Najczęściej środek leczniczy stanowi woda, ale można również do tego celu wykorzystać leki antycholinergiczne, antyperspiranty czy toksynę botulinową A. Zabiegi trwające od 20 do 40 minut są powtarzane 3-4 razy w tygodniu. Poprawa następuje zazwyczaj po 5-10 zabiegach. Ten rodzaj leczenia uważany jest za bardzo efektywny, bezpieczny i tani. Przeciwwskazania stanowią: ciąża, obecność stymulatora serca lub obecność metalowych implantów ortopedycznych.[5]

Inwazyjne metody leczenia nadpotliwości.

Śródskórne iniekcje toksyny botulinowej stosuje się w leczeniu nadpotliwości pach, dłoni, stóp i twarzy. Mechanizm działania toksyny botulinowej polega na blokowaniu zależnego od wapnia uwalniania acetylocholiny z zakończeń współczulnych włókien nerwowych kontrolujących czynność ekrynowych gruczołów potowych. Powoduje to stan „chemicznego odnerwienia” gruczołów. Toksyna botulinowa dyfunduje (przemieszcza się) w promieniu około 2 cm od miejsca iniekcji. Efekt terapeutyczny uzyskany zwykle w ciągu tygodnia utrzymuje się od 3 do 14 miesięcy, a redukcja wydzielania potu wynosi około 80%. Do działań niepożądanych leczenia śródskórnymi iniekcjami toksyną botulinową należą utrzymujące się przez kilka tygodni zaburzenia czucia i motoryki drobnych mięśni rąk, powodujące utrudnienie wykonywania czynności wymagających precyzji. [6]

Kolejną metodą inwazyjną w leczeniu nadpotliwości jest chirurgiczne wyłyżeczkowanie dołów pachowych z usunięciem gruczołów potowych lub zabiegi podskórnej laserowej ablacji (odparowanie tkanki) gruczołów potowych. Są to zabiegi o dużej skuteczności, uważane za bezpieczne. Powikłania leczenia zdarzają się rzadko, najczęściej są związane z powstawaniem krwiaków, zakażeniem rany pooperacyjnej, rzadziej z nieprawidłowym bliznowaceniem.

Sympatektomię, czyli odnerwienie gruczołów potowych, w odcinku piersiowym stosuje się w celu leczenia nadpotliwości dłoni i pach, w odcinku lędźwiowym – w przypadku nadmiernej potliwości stóp. Zabieg sympatektomii polega na przecięciu włókien nerwowych lub tymczasowej chemicznej blokadzie pnia współczulnego. W przypadku chemicznej blokady pnia współczulnego efekt utrzymuje się od 6 do 36 miesięcy (średnio 14,3). Do działań niepożądanych sympatektomii należą: neuralgia (nerwoból), zapalenie nerwów, zaburzenia wzwodu (w przypadku sympatektomii w odcinku lędźwiowym). U niektórych pacjentów odnerwienie jednej okolicy powoduje kompensacyjną nadmierną potliwość innych okolic ciała.[7]

Rekomendacje w leczeniu nadpotliwości stóp.

  • Łagodna i umiarkowana nadpotliwość stóp, 2 w skali HDSS:
    • leczenie z wyboru: antyperspiranty zawierające chlorek glinu;
    • leczenie drugiego rzutu: iniekcje toksyny botulinowej A lub jontoforeza;
    • w razie nieskuteczności leczenia do rozważenia preparaty chlorku glinu w połączeniu z jontoforezą lub/i leczeniem toksyną botulinową A.
  • Nasilona nadpotliwość stóp, 3-4 w skali HDSS:
    • leczenie z wyboru: antyperspiranty zawierające chlorek glinu, jontoforeza lub iniekcje toksyny botulinowej A;
    • w razie nieskuteczności do rozważenia leczenie ogólne preparatami antycholinergicznymi.[8]

Gabinet Podologiczny
Agnieszka Herczyńska

www.agnieszkaherczynska.pl

Bibliografia:

[1] Hashomonai M, Assalia A., Kopelman D. Thoracoscopic sympathectomy for palmar hyperhidrosis. Ablate or resect? Surg Endosc 2001;15:435-41

[2] Dr.T.Stefaniak; www.nadpotliwosc.info

[3] [4] [5] A.Kardynał ,Nadpotliwość-przyczyny i leczenie, w Dermatologia i kosmetologia nr 1, 2009

[6] K. Wachal, W. Bućko, R. Staniszewski, N. Majewska, M. Błaszak Ocena subiektywnej skuteczności leczenia nadpotliwości kończyn górnych z zastosowaniem różnych metod, w Post Dermatol Alergol 2009; XXVI, 6: 501-505

[7] [8] A.Kardynał ,Nadpotliwość-przyczyny i leczenie, w Dermatologia i kosmetologia nr 1, 2009