W świątecznym konkursie podologicznym organizowanym przez nasz portal – Twoja Podologia, gdzie fundatorem nagród było Centrum Podologiczne^® przyznano dwie równorzędne pierwsze nagrody. Poniżej publikujemy pracę Pani Karoliny Szewczyk.

Deformacje stóp a hiperkeratozy w praktyce podologicznej

Już w XV wieku jeden z najzdolniejszych i najbardziej utalentowanych ludzi w dziejach – Leonardo da Vinci – mawiał, iż „ludzka stopa jest machiną o mistrzowskiej konstrukcji oraz dziełem sztuki”. To niemal kwintesencja podejścia podologicznego. Stopa składa się z 26 kości, które stanowią aż ¼ wszystkich kości w ciele człowieka, tworząc wraz z mięśniami, więzadłami i ścięgnami niezwykle skomplikowaną konstrukcję.

Aby jednak stopy mogły w pełni spełniać swoje funkcje, wszystkie wymienione wcześniej komponenty muszą ze sobą idealnie współdziałać. W przeciwnym wypadku z czasem zaczną się tworzyć deformacje, a więc zostanie zaburzona prawidłowa biomechanika stopy. Będzie rzutowało to nie tylko na inne części ciała, jak np. kolana, biodra, kręgosłup, ale i na zdrowie stóp oraz wygląd skóry na nich.

Skóra w obrębie stóp różni się od tej, która pokrywa resztę ciała. Podeszwowa część stopy, pokryta najgrubszą skórą na ciele, jest bogato unerwiona i unaczyniona, ponadto posiada wiele gruczołów potowych. Nie zawiera jednak gruczołów łojowych.

W wyniku deformacji następuje nadmierne obciążenie poszczególnych partii stopy. Na skórę w tej okolicy działają zwiększone siły tarcia i obciążenia mechaniczne. Powoduje to pobudzenie receptorów znajdujących się w naskórku. Są z nich wysyłane sygnały do żywych (głębszych) warstw skóry, informujących o potrzebie przyspieszenia procesu rogowacenia. Efektem tych procesów jest zwiększenie grubości warstwy rogowej (zewnętrznej, martwej), czyli wytworzenie hiperkeratozy, zrogowacenia. W wyniku uruchomiania powyższych procesów można wyróżnić m.in. takie zmiany jak modzele, nagniotki i pękające pięty.

Modzele

są to stosunkowo duże, rozlane hiperkeratotyczne (zrogowaciałe) zmiany, czasami dające objawy bólowe. Występują w podeszwowej części stopy w miejscach nadmiernie obciążonych w wyniku zmienionej biomechaniki – są to głównie pięta, przodostopie, podstawa palucha i jego przyśrodkowa część.

Nagniotki (inaczej odciski)

są mniejszymi, punktowymi zmianami. Występują pod różnymi postaciami – mogą być miękkie, twarde, papilarne, nerwowe, unaczynione, o charakterze mieszanym lub mnogie. Charakteryzują się występowaniem w centralnej części zmiany rdzenia rogowego. Często powodują odczuwanie bólu przy ucisku. Ich powstawanie jest spowodowane tarciem i uciskiem np. źle dobranego obuwia lub silnego stłoczenia palców. Znajdują się zazwyczaj na wyniosłościach kostnych (np. piątego palca), na bocznych powierzchniach palców w przestrzeniach międzypalcowych oraz w miejscach kompensacji zmian. Należy je różnicować z brodawkami.

Wszelkie zmiany skórne powstałe na stopach są jedynie efektem innych zaburzeń. W rozwiązaniu problemu priorytetem jest usunięcie w miarę możliwości przyczyny. Z tego powodu podolog posiada obszerną wiedzę medyczną, np. z takich dziedzin jak angiologia, dermatologia, flebologia, biomechanika, anatomia, fizjologia i patofizjologia, chemia kosmetyków, diabetologia i in. Tak wszechstronne wykształcenie, jak i współpraca z fachowcami z wielu specjalności, pozwala na w pełni profesjonalną i holistyczną opiekę w zakresie zdrowia stóp, nawet w przypadku zdiagnozowanych chorób, takich jak cukrzyca, zaburzenia endokrynologiczne, neurologiczne. W wielu przypadkach to właśnie podolog jest pierwszą osobą, która sygnalizuje możliwość istnienia jakichś procesów chorobowych.

Pękające pięty

są wynikiem powstania hipekeratoz, które w efekcie braku odpowiedniej ilości lipidów i nawilżenia pękają, niekiedy tworząc nawet rozpadliny. Stanowią one ryzyko zakażeń. Do przyczyn tych zmian zalicza się m.in. choroby skóry, np. łuszczycę, niedobór witamin (szczególnie A), otyłość, współistnienie deformacji stopy, nieprawidłowy dobór obuwia. W gabinecie podologicznym hiperkeratozy usuwa się skalpelem lub dłutem, a pęknięcia i rozpadliny opracowuje się specjalnymi frezami, tak aby mogły się zagoić. Podstawą jednak jest właściwa pielęgnacja domowa zalecona przez podologa i zaangażowanie pacjenta.

Poniżej przedstawiono kilka przykładów najczęściej występujących deformacji w obrębie stóp rzutujących na powstawanie hiperkeratoz.

Płaskostopie podłużne i poprzeczne

Sklepienie podłużne to łuk widoczny na przyśrodkowej (wewnętrznej) stronie stopy, dający obraz płaskostopia podłużnego. Z kolei łuk poprzeczny znajduje się między głowami I i V kości śródstopia – w momencie, kiedy II i III głowa kości obniżą się, mamy do czynienia ze stopą płaską poprzecznie. Przyczyn powstania tych deformacji jest wiele: od wrodzonych przez niestabilność, inne deformacje w obrębie stawów stopy, zaburzenia neurologiczne, niewydolność mięśni utrzymujących łuki po otyłość i nieprawidłowe obuwie. U dzieci do 6-go roku życia, występowanie płaskostopia podłużnego jest fizjologiczne.

Często wraz z obniżeniem łuku podłużnego współwystępuje koślawość tyłostopia, czyli skierowanie się pięty na zewnątrz i opieranie na wewnętrznym brzegu, co tworzy literę X, gdy spojrzy się na linię ścięgno Achillesa – pięta. W takim przypadku mówimy o stopie płasko-koślawej.

W sytuacji występowania płaskostopia modzele powstają w miejscach przeciążonych, takich jak wewnętrzne i tylne brzegi pięt, przyśrodkowa część przodostopia oraz wewnętrza strona palucha. Kiedy obniży się łuk poprzeczny na przodostopiu, w przestrzeniach między głowami śródstopia powstają podłużne, głębokie modzele lub jeden duży na środku przodostopia.

Stopa wydrążona

Stopę wydrążoną charakteryzuje zbyt wysoko uniesiony łuk podłużny, czyli wysokie podbicie. W efekcie przeciążone zostaje przodostopie, a palce deformują się młotkowato i szponiasto. Podaje się wiele przyczyn powstawania tej deformacji, zwykle na tle nerwowo-mięśniowym. Niekiedy czynnik jest idiopatyczny (nieznany).

Palce młotkowate, młoteczkowate i szponiaste

Zniekształcenia te dotyczą palców II–V i charakteryzują się zgięciem jednego albo większej liczby palców w jednym (młotkowaty lub młoteczkowaty) bądź obu stawach (szponiasty). Często ich występowaniu towarzyszy ból. Powstają one pod wpływem wielu czynników, takich jak np. urazy, zbyt długi drugi palec, konflikt ze źle dobranym obuwiem, inne zniekształcenia (np. paluch koślawy), zaburzenia neurologiczne lub skłonności wrodzone. Pacjentom największe problemy w tego typu deformacjach przysparzają nagniotki, najczęściej zlokalizowane na wyniosłych grzbietach zmienionych palców, które są narażone na ciągłe ocieranie i ucisk obuwia, oraz modzele i odciski, które znajdują się na opuszkach palców, ponieważ to one przejmują funkcję podporową zdeformowanego palca. Niejednokrotnie w tym miejscu można napotkać modzel okrywający odcisk. Zdarza się również, że palce młotkowate nakładają się na siebie i/lub są mocno stłoczone. W takiej sytuacji odciski zlokalizowane są również w częściach stycznych i przyjmują mokrą formę.

Paluch koślawy (Hallux valgus)

„Zniekształcenie koślawe palucha jest bolesną deformacją przodostopia na poziomie pierwszego stawu śródstopno-paliczkowego, która charakteryzuje się przyśrodkowym odchyleniem osi pierwszej kości śródstopia oraz bocznym odchyleniem osi palucha” (Ch. Di Giovanni, J. Greisberg, Stopa i staw skokowo-goleniowy, Wrocław 2010, s. 115).

Jak wynika z powyższej definicji, paluch koślawy (często potocznie nazywany również haluksem) to złożona deformacja. Jej wizualnym efektem jest wystający, zazwyczaj bolesny guzek pod paluchem po wewnętrznej stronie stopy, którego tworzy wystająca po przesunięciu głowa I kości śródstopia – bunion, oraz przesunięcie palucha w stronę reszty palców chorej stopy.

W następstwie powoduje to dalsze zmiany w budowie stopy, tj. palce młotkowate i szponiaste, płaskostopie poprzeczne, nachodzenie na siebie palców oraz duże zmiany w biomechanice stopy. Skutkuje to występowaniem charakterystycznych dla wymienionej deformacji hiperkeratoz oraz – początkowo pod głową II kości śródstopia, a następnie wraz z pogłębianiem się deformacji pod dalszymi głowami – dużego, głębokiego modzela. Powstaje on w wyniku spłaszczenia łuku poprzecznego i przeniesienia miejsca obciążenia stopy.

Do głównych przyczyn powstawania haluksa zalicza się podłoże genetyczne, płeć (predysponowane są kobiety), choroby zwyrodnieniowe stawów, hipermobilność, urazy.

W momencie, kiedy pacjent zaobserwuje u siebie jakiekolwiek znamiona występowania deformacji w obrębie stóp lub występowanie hiperkeratoz w miejscach predylekcyjnych, powinien zgłosić się do gabinetu podologicznego. Po wywiadzie i specjalistycznych badaniach podolog ustali plan działania, wykona zabieg z wykorzystaniem narzędzi (skalpel, dłuto, frezarka lub turbina podologiczna) oraz najskuteczniejszych dostępnych metod terapii podologicznej, takich jak ćwiczenia sensomotoryczne, indywidualne wkładki ortopedyczne, ortezy i odciążenia, taping podologiczny. W przypadku, gdy zmiany są już zaawansowane i sprawiają pacjentowi duży dyskomfort z powodu bólu, problemu z doborem butów czy nieestetycznego wyglądu, a działania te wychodzą poza kompetencje podologa, pacjent jest kierowany do dalszych specjalistów, którzy ściśle współpracują z gabinetem podologicznym.

Odpowiednio wczesne wdrożenie działań profilaktycznych zapobiegnie deformacjom lub spowolni ich powiększanie się. Niezbędnymi elementami terapii są edukacja pacjenta w zakresie przyczyn powstawania zmian, nauka ćwiczeń, które należy wykonywać samodzielnie w domu, dobranie odpowiedniej pielęgnacji stóp, porady w zakresie doboru właściwego obuwia. Tylko ścisła współpraca między specjalistą, a pacjentem doprowadzi do pełnego sukcesu terapeutycznego.

Autor: Karolina Szewczyk
tel.: 500 300 558
e-mail: karolinaszewczyk0@op.pl

Twoja Podologia